Οι συνθέσεις του Κώστα Σπανάκη είναι κυρίως εμπνευσμένες από έμψυχα και άψυχα σύμβολα του λαμπερού κόσμου του θεάματος και της μαζικής κουλτούρας των 70`ς, 80`s και 90`s. Πορτρέτα άγνωστων αλλά και διάσημων, από το χώρο του κινηματογράφου[1], της μόδας, της εμπορικής διαφήμισης, των φωτορομάντζων, της μουσικής βιομηχανίας, αντικείμενα όπως οι δίσκοι Βινυλίου, τηλεοπτικά καρτούν και videogammes αποτελούν τις προσφιλείς του θεματικές.
Ο Σπανάκης εικονοποιεί επίσης το Ελληνικό καλοκαίρι[2], τα Χανιά και την Αθήνα του χθες και του σήμερα, με σημεία αναφοράς τους χώρους αναψυχής, τις πολυσύχναστες πλατείες, τα λιμάνια και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς των πόλεων. Καταγράφει το πνεύμα της εποχής, το κλίμα της αφθονίας και του καταναλωτισμού, την εκβιομηχάνιση, τις μηχανές, τα παλαιά αυτοκίνητα με πιλότο το Hippie van, εξυμνεί το χίπικο όνειρο και τον αισθησιασμό του αιθέριου γυναικείου σώματος.
Οι ευρηματικές Neo-Pop ζωγραφικές αφηγήσεις του Κ. Σπανάκη διαθέτουν τα βασικά χαρακτηριστικά στοιχεία των έργων της Pop Art, όπως τα προσδιόρισε ο Richard Hamilton[3] σε επιστολή του: “Το έργο πρέπει να είναι δημοφιλές, σχεδιασμένο για ένα μαζικό ακροατήριο, […] να απευθύνεται στη νεολαία, να είναι πνευματώδες, δελεαστικό, και τέλος να είναι εμπορικό”. Ήδη από τη δεκαετία του 1960, η Pop Art διεκδικούσε την ισοτιμία[4] των καλών τεχνών με τις εκφράσεις της μαζικής κουλτούρας. Αυτόν τον επαναστατικό συνδυασμό της τέχνης με τη ζωή υπηρετεί η ζωγραφική του Κ. Σπανάκη που με χιούμορ και φαντασία αναδεικνύει “την ποίηση” στο καθημερινό, στο μαζικό και στο εφήμερο.
Παράλληλα όμως, το έργο του Σπανάκη είναι διάστικτο από αναφορές σε πολλούς και διαφορετικούς κόμβους της ιστορίας της τέχνης. Για παράδειγμα, η σειρά “Γαλάζιες κυρίες” του Κ. Σπανάκη αντλούν στοιχεία από την αντίστοιχη Μινωική τοιχογραφία[5] καθώς επίσης και από το καλλιτεχνικό κίνημα του Νέο-πλαστικισμού (De Stijl) και τον Piet Mondrian[6]. Η σειρά “Μπλε Πολυκατοικία[7]” του Κ. Σπανάκη αντλεί στοιχεία από τις μονοχρωματικές δημιουργίες του Yves Klein (Epoca blu[8]). Η σύνθεση του Σπανάκη με τα πρεσαρισμένα και στοιβαγμένα αυτοκίνητα αποτελεί αναφορά στις συμπιέσεις αντικειμένων (compressions) του νεορεαλιστή Cesar και στους πύργους από πρεσαρισμένα αυτοκίνητα του Arman (Long Term Parking). Η χρήση έτοιμων αντικειμένων (ready-mades) στο έργο του Σπανάκη αποτελεί αναφορά στον Marcel Duchamp, στους Νεορεαλιστές και στην εννοιακή τέχνη. Μέσα από μια εκλεκτική προσέγγιση, ο δημιουργός συνενώνει ευρηματικά στις συνθέσεις του (φαινομενικά) άσχετα μεταξύ τους στοιχεία, ως δάνεια ή αναφορές σε διαφορετικά στυλ και εποχές της ιστορίας και της ιστορίας της τέχνης. Άλλωστε, στην μεταμοντέρνα τέχνη, όλα επιτρέπονται και όλα μπορούν να αναμειχθούν[9].
Ο Σπανάκης χρησιμοποιεί κυρίως λάδια, ενίοτε ακρυλικά και ακουαρέλες. Δημιουργεί επίσης έργα μικτής τεχνικής, ένα είδος collage, με ενσωμάτωση αντικειμένων στον καμβά, συνδυάζοντας την πραγματικότητα με την ψευδαίσθηση. Δίνει έμφαση στις διαφορετικές κλίμακες και ενίοτε στην αποσπασματική παρουσίαση των θεμάτων. Ιδιαίτερα στοιχεία του ζωγραφικού ιδιώματος του Κ. Σπανάκη είναι η ευρηματικότητα, η ζωτικότητα, η σαφήνεια του σχεδίου, η δυναμική της προοπτικής, η ένταση του φωτεινού, καθαρού χρώματος, το βιωματικό στοιχείο καθώς οι εικόνες του αποτελούν προέκταση προσωπικής εμπειρίας και μνήμης, η διακοσμητική πρόθεση, η φαντασία, και η ευφυής, χιουμοριστική και υπαινικτική προσέγγιση των θεμάτων.
Χανιά, 22-08-2020
Δρ. Αλεξάνδρα Κουρουτάκη. Ιστορικός τέχνης
Μέλος Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού (Ε.ΔΙ.Π.)
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολυτεχνείο Κρήτης
[1] Βλ. τη σειρά “Αφιέρωμα Μελίνα 2020” του Κ. Σπανάκη.
[2] Βλ. τη σειρά “Ψάθινα καπέλα” του Κ. Σπανάκη.
[3] Βλ. Χρήστου Χρύσανθος, H ζωγραφική του 20ού αιώνα, Γ` τόμος, Βάνιας, 1981, σ. 239.
[4] Βλ. Λίπαρντ Λούση; Λ. Άλλογουαιη – Ν. Μάρμερ – Ν. Κάλας, Ποπ Αρτ, εκδόσεις Υποδομή, Αθήνα, 1984, 226.
[5] Βλ. τη σειρά “Γαλάζιες κυρίες” του Κ. Σπανάκη και το τμήμα τοιχογραφικής σύνθεσης “Γαλάζιες κυρίες” με γυναικείες μορφές σε γαλάζιο φόντο, (Ανάκτορο της Κνωσού, 1600-1450 π.Χ).
[6] Mondrian, P. (1920). Le Néo–Plasticisme. Paris: Éditions de l‟Effort Moderne. (Published in: Veen (2017), pp. 186–198.)
[7] O Κ. Σπανάκης παρουσιάζει συνήθως την μπλε πολυκατοικία ως μεγάλο, γαλάζιο καράβι.
[8] Βλ. Arnason H.H., Ιστορία της τέχνης, εκδ. Παρατηρητής, 1955, σελ. 462
[9]Γέμτου Ελένη, “Νεωτεριστικά και παραδοσιακά στοιχεία στη μοντέρνα και μεταμοντέρνα τέχνη”, Επιστήμη και Κοινωνία, Τεύχος 7/2001, σελ. 182
