Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή 6 Νοεμβρίου τα εγκαίνια της ατομικής έκθεσης ζωγραφικής «ΓΑΛΑΖΙΕΣ ΚΥΡΙΕΣ» του Κώστα Σπανάκη, που παρουσιάζει ο Δήμος Πλατανιά σε συνδιοργάνωση με την Περιφέρεια Κρήτης- Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, στο Πολύκεντρο Βουκολιών του Δήμου Πλατανιά. Την έκθεση επιμελείται η ιστορικός τέχνης Δρ. Αλεξάνδρα Κουρουτάκη, μέλος Ε.ΔΙ.Π. της Σχολής ΑΡ.ΜΗΧ του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Διάρκεια έκθεσης : 6/11/2022 – 25/11/2022
Ώρες λειτουργίας της έκθεσης:
Από Δευτέρα έως Παρασκευή: 10:00π.μ. – 13:00 , Σάββατο: 17:00 – 20:00 &
Κυριακή: 11:00π.μ. – 19:00\
Η είσοδος στο Πολύκεντρο Βουκολιών είναι ελεύθερη για το κοινό.
Το πλήρες κείμενο κριτικής (βλ. κατάλογο έκθεσης) – δρ.Αλεξάνδρα Κουρουτάκη
Οι “Γαλάζιες κυρίες” στις Neo-Pop ζωγραφικές αφηγήσεις του Κώστα Σπανάκη
“Η τέχνη πρέπει να είναι δημοφιλής,
να έχει δημιουργηθεί για ένα μαζικό κοινό […]
να απευθύνεται στους νέους,
να είναι πνευματώδης,παιχνιδιάρικη, ελκυστική, εντυπωσιακή,
και τέλος να είναι εμπορική”.
Richard Hamilton
Αυτός είναι ο ορισμός της Pop Art σύμφωνα με τον Richard Hamilton, έναν από τους πρωτοπόρους καλλιτέχνες και εκπροσώπους του κινήματος στη μεταπολεμική Βρετανία[1]. Στο πλαίσιο της Pop αισθητικής εντάσσεται το προσωπικό καλλιτεχνικό ύφος του Κώστα Σπανάκη και οι συνθέσεις της σειράς “Γαλάζιες κυρίες” που παρουσιάζονται στην ατομική του έκθεση, στο Πολύκεντρο Βουκολιών του Δήμου Πλατανιά.
Πρωταγωνίστριες της εν λόγω σειράς είναι οι άκρως γοητευτικές “Γαλάζιες κυρίες” του Σπανάκη που θα μπορούσαν να συσχετιστούν με τις γυναικείες μορφές της τοιχογραφίας[2]που διασώθηκε στο Μινωικό ανάκτορο της Κνωσού. Ο συσχετισμός προκύπτει λόγω της ομοιότητας στον εικονιστικό τύπο και στον τρόπο απόδοσης της γυναικείας μορφής, στην σχεδόν σχηματοποιημένη, μη νατουραλιστική απεικόνιση που διατηρεί τις συμβάσεις της Μινωικής ζωγραφικής, με το σώμα να αποδίδεται κατ’ ενώπιον και το κεφάλι κατά κρόταφο (προφίλ[3]).
Κυρίως όμως ο συσχετισμός προκύπτει λόγω της εντυπωσιακής τους εμφάνισης, με κομψά, πολυτελή ενδύματα, περίτεχνα κοσμήματα και κομμώσεις και λόγω της εκφραστικότητας των χειρονομιών τους που θυμίζουν την αυθόρμητη, ενθουσιώδη[4] συνομιλία των γυναικών της Μινωικής τοιχογραφίας. Προφανώς, οι θελκτικές και αιθέριες “Γαλάζιες κυρίες” του Σπανάκη ανάγονται σε σύμβολα ενός θαυμαστού πολιτισμού, του αρχαιότερου Ευρωπαϊκού πολιτισμού που τίμησε τη γυναίκα, της επέτρεψε την ισότιμη με τους άνδρες παρουσία σε τελετές και δρώμενα και τη λάτρεψε ως θεά.
Ένας φανταστικός κόσμος ξεδιπλώνεται στις Neo-pop “ζωγραφικές αφηγήσεις” του Κ. Σπανάκη, στις ευρηματικές του συνθέσεις που συνδυάζουν θεματικά μοτίβα του προϊστορικού Μινωικού πολιτισμού, με σύμβολα της εποχής των `60`s αλλάκαι του σύγχρονου κόσμου. Οι αιθέριες “Γαλάζιες κυρίες” του κινούνται δυναμικά και φιλάρεσκα ως “most popular celebrities” μέσα σε χαρούμενες, πολύχρωμες εικόνες που μεταφέρουν την αίσθηση της ευφορίας και της αφθονίας, το κλίμα της εκβιομηχάνισης και το πνεύμα του καταναλωτισμού που ανέδειξε η Pop Art.
Η υπερβολή, ο αυθορμητισμός και η ανάλαφρη διάθεση της Pop Art, είναι στοιχεία που εμφανώς υιοθετούνται από τον Σπανάκη. Οι συνθέσεις του βρίθουν από σύμβολα του λαμπερού κόσμου του θεάματος, της μόδας και της μαζικής κουλτούρας των `60s, με πρόδηλες αναφορές στον χώρο του κινηματογράφου, της εμπορικής διαφήμισης, των φωτορομάντζων, της μουσικής βιομηχανίας, των τηλεοπτικών καρτούν και των videogames. Άλλωστε, ήδη από τη δεκαετία του 1960, η Pop Art διεκδικούσε την ισοτιμίατης υψηλής τέχνης με τις εκφάνσεις της μαζικής κουλτούρας[5].
Θα πρέπει επίσης να τονιστεί η σημασία του στοιχείου της “εντοπιότητας” για τα έργα αυτής της σειράς. Στις “Γαλάζιες κυρίες” του Σπανάκη εικονοποιείται το καλοκαίρι στην Κρήτη τους χθες και του σήμερα, στα Χανιά, στην Κυδωνία, στο Ηράκλειο, στην Κνωσό και στο οροπέδιο Λασιθίου. Οι γοητευτικές κυρίες του κυκλοφορούν σε γνωστούς χώρους αναψυχής του νησιού, δίνουν ραντεβού στην κεντρική πλατεία της Αγοράς των Χανίων, μπροστά στο ρολόι του δημοτικού κήπου, συχνάζουν σε αίθουσες κινηματογράφου, εργάζονται ως αεροσυνοδοί, ρεμβάζουν με θέα στο γραφικό Ενετικό λιμάνι των Χανίων και αγναντεύουν τα πλοία που προσεγγίζουν τα λιμάνια της Κρήτης.
Τεχνοτροπικά, ο Σπανάκης χρησιμοποιεί λάδια. Η ζωγραφική του διακρίνεται για τη σαφήνεια του σχεδίου, τη δυναμική της προοπτικής, την ένταση του φωτεινού, καθαρού, πλακάτου χρώματος, τη διακοσμητική διάσταση και ασφαλώς την υπαινικτική, χιουμοριστική και παιγνιώδη διάθεση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλούν οι χρωματικές αντιθέσεις και ενίοτε η αποσπασματική παρουσίαση των θεμάτων.
Τέλος θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε πως οι “Γαλάζιες κυρίες” του Κώστα Σπανάκη είναι μια σειρά διάστικτη από αναφορές σε κομβικούς σταθμούς της ιστορίας της τέχνης. Στοιχεία της Μινωικής τέχνης, της Pop Art, ακόμη και του Νεοπλαστικισμού (όπως αποτυπώνεται στα ενδύματα των Γαλάζιων Κυριών[6]) συνδυάζονται ευρηματικά στο μπλέντερ του Μεταμοντερνισμού όπου ανήκουν οι Neo-pop ζωγραφικές του συνθέσεις. Άλλωστε στην μεταμοντέρνα εποχή και τέχνη, όλα επιτρέπονται και όλα μπορούν να αναμειχθούν[7].
Χανιά, 18-09-2022
Δρ. Αλεξάνδρα Κουρουτάκη. Ιστορικός τέχνης
Διδάσκουσα, μέλος Ε.ΔΙ.Π – Εργαστηριακό Διδακτικό Προσωπικό
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολυτεχνείου Κρήτης
[1]Για τον ορισμό της Pop art, βλ. την επιστολή που έστειλε ο Richard Hamilton στους αρχιτέκτονες Alison and Peter Smithson, στις 16 Ιανουαρίου 1957. Χρήστου Χρύσανθος, H ζωγραφική του 20ού αιώνα, τ. Γ`, Βάνιας, 1981, σ. 239.
[2]Για την αποσπασματικά σωζόμενη νωπογραφία (fresco) “Γαλάζιες Κυρίες” (1600-1450 π. Χ.) του ανακτόρου της Κνωσού, βλ. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, https://heraklionmuseum.gr/
[3]Οι συμβάσεις αυτές υποδεικνύουν επιρροές από την τέχνη της Αιγύπτου, αν και η αισθητική της Μινωικής ζωγραφικής έχει έναν εντελώς διακριτό χαρακτήρα.
[4] Evans, A. Palace of Minos I, Macmillan and co, London, 1921, p. 547
[5]Βλ. Λίπαρντ Λούση; Λ. Άλλογουαιη – Ν. Μάρμερ – Ν. Κάλας, Ποπ Αρτ, εκδόσεις Υποδομή, Αθήνα, 1984, σ. 226.
[6]Για τις αρχές του Νεοπλαστικισμού, βλ. Mondrian’s essay Neo-Plasticism in Pictorial Art, published in twelve installments of the journal De Stijl in 1917-18. Ο Νεοπλαστικισμός εκφράζει ένα ουτοπικό ιδανικό της πνευματικής αρμονίας. Πρόκειται για γεωμετρική αφαίρεση που στηρίζεται στις θεμελιώδεις φόρμες και σχήματα, στις κάθετες και οριζόντιες γραμμές και στη χρήση βασικών χρωμάτων, κόκκινο, μπλε, κίτρινο, λευκό και μαύρο.
[7]Για τη μεταμοντέρνα τέχνη, βλ. Γέμτου Ελένη, “Νεωτεριστικά και παραδοσιακά στοιχεία στη μοντέρνα και μεταμοντέρνα τέχνη”, Επιστήμη και Κοινωνία, Τεύχος 7/2001, σελ. 182.
Δηλώσεις του ζωγράφου Κώστα Σπανάκη (βλ. κατάλογο έκθεσης)
“Όλα ξεκίνησαν από την υπέροχη τοιχογραφία της Κνωσού την οποία από την πρώτη στιγμή που την είδα, την ερωτεύτηκα κεραυνοβόλα γιατί αντανακλούσε τη χαρά της ζωής στην Εποχή του Χαλκού.
Οι “ΓΑΛΑΖΙΕΣ ΚΥΡΙΕΣ” απολάμβαναν την καθημερινότητά τους ντυμένες και στολισμένες με γούστο, επιμέλεια, κομψότητα και πολυτέλεια στα ανάκτορα της Κνωσού. Η αύρα της θάλασσας τους χάιδευε τα πρόσωπα και τα μαλλιά και η αίσθηση της αφθονίας, της καλοπέρασης και της ανεμελιάς ήταν αποτυπωμένη στην έκφραση, στο χαμόγελο και στην ενδυμασία τους.
Έχοντας εισπράξει όλη αυτή τη θετική ενέργεια του συναισθήματος και ωθούμενος από την έμπνευση του καλλιτέχνη ήθελα να κάνω κάτι με αυτές.
Λίγα χρόνια πριν και ενώ παρακολουθούσα τη βιογραφική ταινία του YVES SAINT LAURENT μου ήρθε η έμπνευση. Ο YVES SAINT LAURENT, το 1965, είχε την έμπνευση να αποτυπώσει τον “Νεοπλαστικισμό” του Piet Mondrian στην καινούργια του συλλογή φορεμάτων τα οποία έδωσαν άλλο αέρα στις Παριζιάνες στο υπόλοιπο της δεκαετίας 1960.
Τότε θυμήθηκα ότι ο αρχαιολόγος Σερ Άρθουρ Έβανς που έφερε στο φως την Κνωσό είχε ονομάσει «Παριζιάνα» τη γυναικεία μορφή που ανακάλυψε στα ερείπια επειδή ήταν στολισμένη και βαμμένη στην εντέλεια. Αποφάσισα να τις φέρω στη σύγχρονη εποχή αντί να πάω στο μακρινό παρελθόν τους. Θα ζούσαν στις δικές μου αγαπημένες εποχές που ήταν πρωτίστως η δεκαετία του 1960 και δευτερευόντως το σήμερα.
Το Φθινόπωρο του 2019, ξεκίνησε η σειρά με τις “ΓΑΛΑΖΙΕΣ ΚΥΡΙΕΣ” να ζουν με κάθε τρόπο στο σύγχρονο κόσμο. Να ταξιδεύουν σε όλη την υφήλιο, να κυκλοφορούν στα Χανιά και το Ηράκλειο, να εργάζονται ως δακτυλογράφοι, αεροσυνοδοί ή και σωφερίνες οδηγώντας κάθε λογής όχημα. Να απολαμβάνουν τη ζωή στην Κυδωνία και την Κνωσό ψωνίζοντας στα Εμπορικά Κέντρα και πίνοντας κρασί στο AQUARIUM.
Άλλοτε πάλι ξεκουράζονται αγναντεύοντας το πέλαγος ή παίζουν μουσική και τραγουδούν για να εκφράσουν τον καημό τους. Ζουν στο όριο, ερωτοτροπώντας με τις μυθικές μορφές της Μινωικής εποχής όπως ο Πρίγκηπας των Κρίνων και ο Μινώταυρος αλλά -γιατί όχι- και με χάρτινους ήρωες όπως ο Popeye! Άλλωστε στην Τέχνη όλα επιτρέπονται. Έχουν και ονόματα: Ακάλλη, που βρίσκεται συνήθως στα Χανιά, Αριάδνη, φυσικά στο Ηράκλειο και Φαίδρα, στο οροπέδιο Λασιθίου “.
Χαιρετισμός του Δημάρχου Πλατανιά Ιωάννη Μαλανδράκη
Στον χαιρετισμό του ο Δήμαρχος Πλατανιά κ. Ιωάννης Μαλανδράκης ανέφερε, μεταξύ άλλων:
“[…] H λειτουργία και ο ρόλος του Πολύκεντρου Βουκολιών ως πολυχώρος ανάπτυξης πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δράσεων έχει δικαιώσει τις προσδοκίες που είχαμε όταν πριν λίγα χρόνια το δημιουργήσαμε με αυτόν τον σκοπό. Οι παραπάνω δράσεις θα συνεχιστούν και το επόμενο διάστημα, σε συνδιοργάνωση με την Περιφέρεια Κρήτης- Π.Ε Χανίων…” ενώ επίσης τόνισε ότι “οι “Γαλάζιες Κυρίες” του εικαστικού Κώστα Σπανάκη ενώνουν το χθες με το σήμερα, την αρχαία μινωική εποχή με τη σύγχρονη, με τρόπο καλαίσθητο, φρέσκο και παραστατικό..” και συνεχάρη όλους τους συντελεστές.
Χαιρετισμό επίσης απηύθυναν η επιμελήτρια της έκθεσης δρ. Αλεξάνδρα Κουρουτάκη, η οποία αναφέρθηκε στα χαρακτηριστικά της τέχνης του Κώστα Σπανάκη καθώς και ο ίδιος ο καλλιτέχνης, ο οποίος μίλησε για την πηγή έμπνευσής του και τις επιρροές που δέχτηκε από την παιδική του ακόμα ηλικία.
Στα εγκαίνια παρέστησαν επίσης οι Αντιδήμαρχοι Πλατανιά κ. Γιώργος Καλαϊτζάκης, Ασπασία Λουπάκη και Χρυσούλα Μαραγκουδάκη, ο Εντεταλμένος Σύμβουλος Τουρισμού& Πρόεδρος Επιτροπής Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής του Δήμου κ.Πέτρος Μαρινάκης, ο επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης Δήμου Πλατανιά κ. Μανώλης Ντουντουλάκης, ο Πρόεδρος της Κοινότητας Πλατανιά κ. Γεώργιος Κουκουτσάκης, ο Διδάκτωρ της Ιστορίας της Τέχνης και Διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Χανίων κ. Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος και πλήθος κόσμου.
