“Εν αρχή ην ο μύθος”. Περιήγηση στο ζωγραφικό κόσμο του Ρουσσέτου Παναγιωτάκη.

Προλογικό σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης ζωγραφικής του Ρουσσέτου Παναγιωτάκη, “Ρουσσέτος 2020”.
Βασιλική Αγ. Μάρκου Ηράκλειο Κρήτης, 21/2 – 10/3 2020.
Διοργάνωση της Περιφέρειας Κρήτης με την υποστήριξη του Δήμου Ηρακλείου.

Γράφει η δρ. Αλεξάνδρα Κουρουτάκη

“Εν αρχή ην ο μύθος” και η ζωγραφική του Ρουσσέτου Παναγιωτάκη παρουσιάζει μια τεκμηριωμένη μέσα από έγκυρες πηγές [1] εικαστική θεώρηση της Κρητικής μυθολογίας. Η ευρεία μυθολογική του θεματική παρουσιάζει οπτασιακές και αρχετυπικές μορφές του μύθου και ανασυνθέτει σκόρπιες ψηφίδες του Μινωικού παρελθόντος. Η μνήμη ανακατασκευάζεται σε πολύπλοκες, αινιγματικές, πλούσιες σε φαντασία, συμβολικές αναπαραστάσεις που κινούνται στο μεταίχμιο μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας.

Το ζωγραφικό έργο του Ρουσσέτου μας προσκαλεί σε ένα ταξίδι στην μυθολογία και στην ιστορία, στη Μινωική Κρήτη, αλλά και στην Κρήτη των πολέμων ενάντια στους κατακτητές, στην Κρήτη των αγώνων και των επαναστάσεων. Στα έργα του δεσπόζουν ως πρωταγωνιστές οικείες μορφές του Κρητικού Μυθόκοσμου, ο Μινώταυρος ή ο μινωικός ταύρος, μυθικές θεότητες (Κουρήτες) και υβριδικά όντα (γρύπες), ο Δαίδαλος και τα γοργοτάξιδα μινωικά ιστιοφόρα. Παρακολουθούμε σκηνές μινωικής τελετουργίας (Θεοφάνεια), εικόνες του καθημερινού βίου των Μινωιτών και πολλά άλλα μυθολογικά θέματα.

Τα έργα του Ρουσσέτου ανασυνθέτουν ζωγραφικά τον μύθο. Στον μύθο αναζητά τις αρχέγονες ρίζες της ύπαρξης μας. Δια του μύθου όμως θέτει παράλληλα προβληματισμούς για την εποχή μας. Στις αλληγορικές του συνθέσεις, ο χρόνος κατακερματίζεται και ο μύθος γίνεται η γέφυρα που συνδέει το παρελθόν με το παρόν και προοιωνίζει το μέλλον. Μέσα από τον μύθο, ο Ρουσσέτος μας προσκαλεί επίσης σε ένα ταξίδι στο «ά-λογο» στοιχείο της ανθρώπινης ψυχής. Οι εικόνες του ενσαρκώνονται, όπως χαρακτηριστικά δηλώνει ο ίδιος ο ζωγράφος, «από συγκλονιστικές σκέψεις και γεγονότα των ημερών μας[2]».

Από μορφολογικής άποψης, ο Ρουσσέτος υιοθετεί τα βασικά χαρακτηριστικά της Μινωικής ζωγραφικής. Εμπνέεται από την αισθητική των ανακτορικών τοιχογραφιών του Μινωικού πολιτισμού, όπου η αναπαράσταση της φύσης και του ανθρώπου συνδυάζεται με πληθώρα συμβόλων. Δημιουργεί μια αλληγορική ζωγραφική με μυθολογικές αναφορές που διακρίνεται για την φυσιοκρατία, τη λεπτότητα στην απόδοση των μορφών και τα έντονα, φωτεινά χρώματα. Με τη σχεδιαστική του δεινότητα πριμοδοτεί την κίνηση αλλά και την χρωματική αρμονία που βασίζεται στο ανόθευτο Μινωικό χρώμα και στις αντιθέσεις θερμών και ψυχρών τόνων. Χρησιμοποιεί τα τρία βασικά χρώματα της Μινωικής ζωγραφικής, το κίτρινο, το κόκκινο και το μπλε, σε συνδυασμό με το λευκό και το μαύρο. Ενίοτε, με εξπρεσιονιστική διάθεση, καταφεύγει σε αποχρώσεις που δεν αντιστοιχούν στο φυσικό πρότυπο.

Ο Ρουσσέτος επιμελείται με προσοχή το σχέδιο και την πλαστικότητα της φόρμας. Όπως αναφέρει ο ίδιος ο καλλιτέχνης, βασίζει τη ζωγραφική του στη θεωρία του Πλάτωνα “περί ωραίων σχημάτων”, στο κλασικό σχέδιο και στις σχέσεις ζωγραφικής – φωτογραφίας. Δημιουργεί πάνω σε άξονες οριζόντιους, κάθετους και διαγώνιους προκειμένου να τονίσει συμβολικά την ακινησία, τη ζωή και την κίνηση, αντίστοιχα. Φωτίζει πάντα τις συνθέσεις του από πάνω και αριστερά. Με τη χρήση “επιθεμάτων” έχει την τάση να αποφεύγει ή να καταργεί την προοπτική, ως απάντηση στον Πλάτωνα[3]. Με τα ζωγραφικά του μέσα δημιουργεί “εξαιρετικής δύναμης εικόνες[4]” που αποτυπώνουν το εικαστικό του όραμα και αντανακλούν τις απόψεις του για τη ζωγραφική ως διανοητικό παιχνίδι και παράλληλα, ως “μίμηση ονείρου[5]“.

Ο Ρουσσέτος Παναγιωτάκης είναι ένας σύγχρονος, μοντέρνος – κλασικός και ταυτόχρονα ένας κλασικός – μοντέρνος καλλιτέχνης, ένας ακάματος εργάτης του πινέλου και του χρωστήρα. Στα έργα του αναδεικνύεται ένας Ονειρικός Μαγικός Ρεαλισμός, ένα στυλ παραστατικής ζωγραφικής πού αντλεί στοιχεία από το υποσυνείδητο, τον μύθο αλλά και τον αντικειμενικό κόσμο, βρίθει από υπερρεαλιστικά στοιχεία, υπαινικτικό χιούμορ και κωδικοποιημένους συμβολισμούς. Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί πως ο Ρουσσέτος δεν αυθαιρετεί στις καλλιτεχνικές αποτυπώσεις του μύθου. Η εικαστική σύλληψη των μύθων βασίζεται σε επιστημονικές πηγές[6] και αποδίδεται με τρόπο πρωτότυπο και προσωπικό.

Παρόλο τον εξωστρεφή, αναπαραστατικό τρόπο ζωγραφικής, οι συνθέσεις του Ρουσσέτου ενσωματώνουν το φιλοσοφικό στοιχείο στην αναπαράσταση. Η αποκωδικοποίηση των συμβολισμών μας φέρνει πιο κοντά στους στόχους και τις προθέσεις του δημιουργού που επιχειρεί να μεταφέρει την αρχέγονη ύπαρξή μας στη σύγχρονη πραγματικότητα, να καυτηριάσει, να προβληματίσει και να επικοινωνήσει μηνύματα που συνδέονται άμεσα με τις αξίες του Μινωικού Πολιτισμού. Η αξία αυτής της τέχνης δεν έγκειται μόνο στη δομική της συγκρότηση αλλά και στο φιλοσοφικό της περιεχόμενο. Η τέχνη του Ρουσσέτου κυοφορεί τις αξίες ενός αρχέγονου πολιτισμού ως πρόταση στην ανθρωπότητα. Τα έργα του αποτελούν έναν ύμνο στην φύση, στην ειρήνη, στη ζωή, στην ομορφιά και στον έρωτα.

Εν κατακλείδι, η ζωγραφική του Ρουσσέτου Παναγιωτάκη προσκαλεί τον επισκέπτη να διεισδύσει στο πρωτόγονο και να βιώσει το μυθικό, μέσα όμως από ένα διαφορετικό πρίσμα. Οι εικόνες του είναι γεμάτες σοβαρές αντιρρήσεις για ότι θεωρείται σταθερό και ακλόνητο. Βέβαια, η συνάντηση με ένα έργο τέχνης είναι πάντα προσωπική υπόθεση και προτρέπει σε μοναδικό και ανεπανάληπτο διάλογο του έργου με τον θεατή. Κατά τον ίδιο τρόπο που οι λέξεις δεν έχουν ένα μόνο νόημα, έτσι και το έργο της τέχνης, δεν έχει ένα και μοναδικό νόημα. Ο θεατής είναι ο αποδέκτης και ο δημιουργός του μηνύματος ανεξάρτητα από τις όποιες προθέσεις του καλλιτέχνη. Ο Ρουσσέτος μας προσφέρει μια πολύτιμη ευκαιρία να ξαναδούμε τη μυθολογία, “την παιδική ηλικία της ανθρωπότητας” και να την ανακαλύψουμε εκ νέου. Είμαστε ευτυχείς για αυτήν την ανασύνθεση, αναδιατύπωση και αποκατάσταση του μύθου ως ιδέα, ως μυθική ιστορία και εικαστική εμπειρία.

Χανιά, 23-01-2020
Δρ. Αλεξάνδρα Κουρουτάκη Ιστορικός τέχνης,
μέλος Ε.ΔΙ.Π. Εργαστηριακό Διδακτικό Προσωπικό,
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πολυτεχνείο Κρήτης

[1] Για την τεκμηριωμένη εικονογράφηση της Κρητικής μυθολογίας στο ζωγραφικό έργο του Ρουσσέτου Παναγιωτάκη, Βλ. Δετοράκης Θεοχάρης, προλογικό σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης «Ρουσσέτος `98», 1998, σελ. 4. “Έχοντας μελετήσει τα θέματα από έγκυρες πηγές, δεν αυθαιρετεί τις καλλιτεχνικές του συλλήψεις και δεν φαίνεται να επηρεάζεται από ανάλογα έργα άλλων ζωγράφων”.
Βλ. επίσης, Ψιλάκης Νίκος, «Μινωικό χρώμα στους Κρητικούς μύθους», προλογικό σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης «Ρουσσέτος `98», 1998, σελ. 3. “Ο Ρουσσέτος επιχειρεί μία εικαστική αποκατάσταση της κρητικής μυθολογίας στηριζόμενος στις μυθολογικές και θρησκειολογικές μελέτες που δείχνουν την πλέον αληθοφανή εικόνα και ερμηνεία του Κρητικού μυθόκοσμου”.

[2]Βλ. Παναγιωτάκης Ρουσσέτος, “ Η Τέχνη είναι απάτη και δικαιότερος είναι ο απατήσας του μη απατήσαντος”, προλογικό σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης «Ρουσσέτος `08», 2008, σελ. 2.

[3] Βλ. Παναγιωτάκης Ρουσσέτος, [2008], σελ. 2.

[4] Βλ. Αλεβίζου ΝΤ. Χ. , προλογικό σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης «Ρουσσέτος `08», 2008, σελ. 3.

[5] Βλ. Παναγιωτάκης Ρουσσέτος, [2008], σελ. 2.

[6] Βλ. Ψιλάκης Νίκος, «Μινωικό χρώμα στους Κρητικούς μύθους», προλογικό σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης «Ρουσσέτος `98», 1998, σελ. 3. “Αξιοπρόσεκτο είναι επίσης το γεγονός της εικονογράφησης όπως είναι γνωστή από τις σύγχρονες επιστημονικές μελέτες. […] Για τον Ρουσσέτο, ο Μίνως δεν είναι ο αιμοσταγής μονάρχης των αττικών μύθων, ο Μινώταυρος δεν είναι το μυθικό τέρας που γνωρίζουμε από τη θλιβερή εκδοχή της πεισιστράτιας έμπνευσης, ο Δαίδαλος δεν είναι ο Αθηναίος που εκπολίτισε τους Κρήτες. […] Η εικόνα των πρωταγωνιστών της Κρητικής μυθολογίας είναι εκείνη ακριβώς που ταιριάζει στη σεπτή Μινωική θεότητα, ο Δαίδαλος είναι ο εφευρέτης με το ανθρώπινο πρόσωπο, o Μινώταυρος απηχεί τη σημασία που είχε ο ταύρος στη Μινωική λατρεία”.

Φωτογραφίες από τα εγκαίνια, Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου 2020